«Θέλω να αδυνατίσω αλλά δεν μπορώ να σταματήσω να τρώω».

Ίσως το πιο πάνω να είναι η πιο κοινότυπη δήλωση που κάνουν όσοι προσπαθούν για χρόνια ανεπιτυχώς να χάσουν βάρος. Συχνά τα άτομα αυτά κατακλύζονται από τύψεις και ενοχές για τη διατροφική τους συμπεριφορά και αναρωτιόνται αν υπάρχει πουθενά βοήθεια για να σταματήσουν την υπερφαγία. Ποιος μπορεί να είναι ο λόγος λοιπόν που δεν μπορούν να σταματήσουν να τρώνε;

Η απάντηση δεν βρίσκεται μόνο στα τρόφιμα ή στην ψυχολογία αλλά στον τρόπο που είναι δομημένο το σώμα και στην ίδια τη βιοχημεία του εγκεφάλου.

Αναφέρομαι σε ένα από τους σπουδαιότερους νευροδιαβιβαστές που διαθέτουμε στον εγκέφαλο, την  ντοπαμίνη.

Πως η ντοπαμίνη σχετίζεται με την υπερφαγία;

Για πολλούς, η ντοπαμίνη είναι ο νευροδιβιαβαστής που σε κάνει να νιώθεις καλά. Είναι η ουσία που εκκρίνεται στον εγκέφαλο στη θέα ή στη σκέψη ότι κάτι καλό θα σου συμβεί. Για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει όταν βλέπεις λαχταριστά φαγητά, γλυκά και εδέσματα, όταν βγαίνεις για ψώνια, όταν τζογάρεις, όταν βρίσκεσαι στο δρόμο για την ταβέρνα σκεπτόμενος ότι θα φας και  πιεις τα κρασάκια σου ή όταν σκέφτεσαι το τσιγάρο που σε περιμένει αμέσως μετά ή το μπισκότο που θα βγει μαζί με τον καφέ. 

Είναι αλήθεια ότι στη θέα ή στην ιδέα όλων των παραπάνω η ντοπαμίνη κατακλύζει τους υποδοχείς του εγκεφάλου επειδή όντως μας αρέσει το λίπος, η ζάχαρη, τα ψώνια, το ρίσκο του τζόγου τα κρασάκια κλπ, όμως,  όλα αυτά δεν μας κάνουν να νιώθουμε καλά. Μας κάνουν να νιώθουμε ότι πρόκειται να νιώσουμε καλά. Είναι μια λεπτή πλην όμως σημαντικότατη διαφορά. 

Σκέψου το λίγο. Πως νιώθεις όταν παραγγέλνεις πίτσα; Φέρε λίγο τη σκέψη σου στην στιγμή που παίρνεις την απόφαση ότι θα παραγγείλεις. Αποφάσισες, ότι για σήμερα τελείωσε η δίαιτα και πρόκειται να ενδώσεις. Σαμποτάρεις την προσπάθεια σου με τις αντίστοιχες βοηθητικές σκέψεις, όπως για παράδειγμα, «το ζήτησαν τα παιδιά», «είχαμε ξένους» « το δικαιούμαι» « από αύριο κομμένα όλα» « μια ζωή την έχουμε» κλπ. Τώρα αισθάνεσαι εξαιρετικά! Ξαφνικά γίνεσαι εύθυμη, περιχαρής, κεφάτη και ευδιάθετη. Η ντοπαμίνη έχει δεσμεύσει κάθε υποδοχέα των κυττάρων του εγκεφάλου σου. Αυτό που δεν έχεις αντιληφθεί είναι ότι όλο αυτό είναι μια υπόσχεση ευτυχίας που πρόκειται να συμβεί στο άμεσο μέλλον και όχι μια στιγμή όπου είσαι πραγματικά ευτυχισμένη. Αυτό με μια λέξη λέγεται «ντοπαμίνη».

Η αντίστροφη μέτρηση όλων αυτών των θετικών συναισθημάτων ξεκινάει από την ώρα που αρχίζεις να τρως την πίτσα έως την τελευταία μπουκιά που με το ζόρι κατεβάζεις κάτω. Τώρα αισθάνεσαι απογοητευμένη, αηδιασμένη, κακόκεφη, ενοχική και απελπισμένη. Και σκέφτεσαι: Πόσο βόδι είμαι! Τι το ήθελα όλο αυτό; Κουράστηκα να κάνω δίαιτα. Θέλω να τα παρατήσω!

Συνεπώς η ντοπαμίνη δεν σε έκανε να νιώσεις καλά. Απλά σου υποσχέθηκε, ότι πρόκειται να νιώσεις καλά. Επειδή όμως δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη χημεία του εγκεφάλου μας θα πρέπει να βρούμε το αδύναμο σημείο της ντοπαμίνης και εκεί να την χτυπήσουμε.

Πως να τα καταφέρω να σταματήσω να τρώω;

Το αδύναμο σημείο λοιπόν, είναι η καθυστέρηση. Μετέθεσε την απόλαυση του φαγητού για λίγο αργότερα. Μην προσπαθήσεις να πεις «όχι»,  γιατί δεν θα βγεις νικήτρια από αυτό το παιχνίδι. Σκέψου το λίγο. Πότε έχεις μεγαλύτερη επιθυμία και περισσότερες πιθανότητες να φας μια σοκολάτα; Όταν η σοκολάτα βρίσκεται ακριβώς μπροστά σου ή όταν  χρειάζεται να κατέβεις στο περίπτερο να την αγοράσεις; Όταν δεν έχουμε άμεση πρόσβαση στο φαγητό η πιθανότητα να ενδώσουμε μειώνεται κατά πολύ. 

Πάμε πίσω στο παράδειγμα που παρήγγειλες την πίτσα. Αν αποφασίσεις ότι εσύ δεν θα φας δεν θα σου βγει σε καλό. Αντιθέτως, αποφάσισε, ότι θα φας πίτσα. Όχι ένα κομμάτι, ούτε δύο. Θα φας όσα θέλεις με τη διαφορά, ότι, θα καθυστερήσεις την κατανάλωση για 10 λεπτά. Ο σκοπός είναι να χτυπήσουμε την ντοπαμίνη στο αδύναμο της σημείο. Δεν της δίνουμε την άμεση «επιβράβευση» που θέλει. Ξέρουμε, ότι, όσο «η επιβράβευση» καθυστερεί, τόσο μειώνεται και η επιθυμία να ενδώσεις. Μέσα σ’ αυτό το δεκάλεπτο εσύ θα σκέφτεσαι μόνο ένα πράγμα:

«Πως περιμένω να νιώσω αφού φάω την πίτσα;»

Τώρα που πέρασαν τα 10 λεπτά ξεκίνα να τρως. Επικεντρώσου στη γεύση, στην υφή, στη μυρωδιά. Μάσησε καλά και παρακολούθησε με ποιο τρόπο τα θρεπτικά συστατικά της πίτσας διαπερνούν το σώμα σου. Προσπάθησε να καταλάβεις τι προσφέρει στο σώμα σου η πίτσα την ώρα που την τρως, χωρίς διάθεση κριτικής. Απλά παρατήρησε με την ίδια περιέργεια που έχεις όταν τρως ένα άγνωστο φαγητό και προσπαθείς να καταλάβεις τι είναι αυτό που τρως. 

Τώρα που έφαγες όλη την πίτσα, σύγκρινε αυτό που περίμενες να νιώσεις πριν τη φας με αυτό που νιώθεις τώρα. Κατέγραψε σε ένα χαρτί όλη τη διαδικασία του περιστατικού, του πριν, του κατά τη διάρκεια και του μετά. 

«Θα μας βγει η ψυχή να φάμε μια πίτσα ρε Αντρέα;» Ναι, το άκουσα που το ψιθύρισες, γι’ αυτό θα απαντήσω με τον τρόπο που μου αρέσει πάντα να κάνω: Με μια καλή ερώτηση.

Αν θες να χάσεις βάρος και έχεις χορτάσει από δίαιτες, ποια  είναι η εναλλακτική σου; 

Υποθέτω, ότι σ’ αυτή την περίπτωση σου μένουν δύο λύσεις.

Πρώτον: Αποφασίζεις ότι μένεις πιστή στο διαιτολόγιο σου.

Εσύ θέλεις απλά και πρακτικά πράγματα. «Πες μου τι θα φάω και εγώ θα το κάνω με τη δύναμη της ισχυρής θέλησης». Υπομένεις τη μυρωδιά που απλώθηκε σε όλο το σπίτι και βλέπεις τα άλλα μέλη της οικογένειας να την καταβροχθίζουν. Αισθάνεσαι αδικημένη, αμήχανη και μόνη. Η περίοδος δίαιτας έχει καταντήσει μαρτύριο και με ημερομηνία λήξης. Στην καλύτερη θα αντέξεις 3 μήνες για να επιστρέψεις πάλι σε ότι έκανες και πριν. Η βιομηχανία της δίαιτας είναι εκεί για να σου υποσχεθεί ότι έχει τη λύση. Άλλο ένα επαναστατικό πρόγραμμα και καθάρισες. Η αλήθεια, είναι ότι οι δίαιτες είναι σαν τις θρησκείες. Δουλεύουν όλες, φτάνει να τις πιστεύεις και να τις ακολουθείς πιστά. Το πώς όμως θα βρεις τη δική σου αλήθεια στα ερωτήματα που σε απασχολούν, είναι κάτι που περνά μόνο μέσα από τη δική σου μελέτη και τη δική σου κριτική σκέψη.

Δεύτερον: Αποφασίζεις ότι θα ενδώσεις.

Η ντοπαμίνη πλημμυρίζει τους υποδοχείς του εγκεφάλου, τα κέντρα επιβράβευσης τρελαίνονται, μετά τρως, αισθάνεσαι άσχημα, έχεις την ανάγκη να ξανανιώσεις όμορφα,  γι’ αυτό ξανατρώς, αλλά ξανανιώθεις άσχημα και δίνεις την υπόσχεση στον εαυτό σου ότι αυτή ήταν η τελευταία φορά. Μέχρι που πολύ σύντομα, μόλις την επόμενη μέρα, καταλαβαίνεις ότι η υπόσχεση που έδωσες ήταν ψεύτικη. Αρχίζεις να χάνεις τον αυτό σεβασμό σου, να αμφιβάλεις για σένα και για την ικανότητα σου ότι μπορείς  να ξεφύγεις από όλο αυτό. 

Είναι στενάχωρο, είναι ανέλπιδο και είναι μάταιο. 

Το φρένο στην υπερφαγία λοιπόν, απαιτεί τον συντονισμό της διατροφικής μας συμπεριφοράς με τη βιοχημεία του εγκεφάλου. Εφόσον ξέρουμε, ότι η ντοπαμίνη είναι ταγμένη για να μας κάνει να νιώθουμε, ότι πρόκειται να νιώσουμε καλά και το αδύναμο της σημείο είναι η μετατόπιση της «επιβράβευσης» για λίγο αργότερα, τότε η λύση βρίσκεται στις στρατηγικές που θα εφαρμόσεις για να τιθασεύσεις αυτόν τον μηχανισμό. 

Μερικές από αυτές τις στρατηγικές, έτσι όπως έχουν αναφερθεί στο παρόν άρθρο, είναι η μετατόπιση του γεύματος για λίγο αργότερα, η καλώς εννοούμενη περιέργεια και η ενσυνείδητη διατροφή.

Μάθε βήμα προς βήμα πως μπορείς να τα καταφέρεις εδώ